Dấu ấn tinh hoa qua làng nghề thêu tranh truyền thống Quất Động

(Gotrangtri.vn) Xã Quất Động, Thường Tín, Hà Nội từ bao đời nay đã nổi tiếng với nghề thêu tranh truyền thống. Bằng sự tài hoa và khéo léo, người dân Quất Động đã thổi làn gió mới để tạo ra những bức tranh thêu rực rỡ, sinh động tô đẹp cho đời. 

Hãy cùng Portfolio khám phá những nét tinh hoa của làng nghề thêu tranh truyền thống ở xã Quất Động trong bài viết này nhé!

Làng nghề thêu tranh Quất Động rực rỡ, tô đẹp cho đời – Ảnh: Internet

“Hỡi cô mà thắt bao xanh

Có về Quất Động với anh thì về

Quất Động anh đã có nghề

Thêu gà thêu vịt, thêu huê trên cành

Thêu tranh sơn thủy hữu tình

Thêu cả tranh ảnh của mình, của ta”

Những lời ca tiếng hát, những câu thơ ví von đã đưa những bức tranh thêu tại làng nghề thêu tranh Quất Động trở nên gần gũi với đời sống người dân và làm đẹp hơn cho đời.

1. Tìm hiểu làng nghề thêu tranh Quất Động

Làng nghề tranh thêu truyền thống Quất Động thuộc xã Quất Động – Thường Tín – Hà Nội. Không biết nghề thêu tranh truyền thống có từ bao giờ. Chỉ biết rằng, năm 40 sau công nguyên, trong cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng có thêu 6 chữ vàng “ trả thù nhà, đền nợ nước” tung bay đã làm quân thù hồn xiêu, phách lạc.

Người dân làng thêu tranh tay Quất động vẫn gắn bó với nghề thêu tay – Ảnh: Internet

Và có lẽ, nghề thêu tay xuất hiện ở Quất Động từ giữa thế kỷ XV. Trải qua bao nhiêu năm tháng thăng trầm, hưng thịnh. Người dân Quất động vẫn gắn bó với nghề truyền thống thêu tay cho đến ngày nay.

Ông tổ của làng nghề thêu tranh truyền thống là Lê Công Hành tên thật là Trần Quốc Khái. Nghề thêu tranh tay được ông học từ đất nước Trung Hoa. Sau đó ông đã truyền lại kiến thức nghề tranh thêu cho làng thêu tranh Quất Động và 1 số làng khác như: Tam Xá, Võ Lăng, Hướng Dương, Đào Xá… về cách làm lọng, thêu thùa, pha từng đường kim mũi chỉ theo cách của người Bắc Kinh.

Những người thợ đang thêu hoa văn hình chim Hạc trên vải áo dài – Ảnh: Internet

Từ đó, nghề thêu tranh truyền thống ở nước ta đã bước sang 1 giai đoạn mới – Giai đoạn hòa nhập với tinh hoa văn hóa nước ngoài và nâng tầm lên trình độ mới. Cũng trong thời điểm này, nghề thêu tranh tay tại Quất Động trở nên phổ biến hơn và đã trở thành làng nghề thêu tranh tay truyền thống có tiếng.

• Tham khảo thêm: Những thăng trầm của làng thêu Minh Lãng thuộc tỉnh Thái Bình

Trước đây, làng nghề thêu tay Quất Động chủ yếu thêu những bức tranh nghệ thuật, đẹp mắt để phục vụ cung đình cũng như các nhà quyền quý, đền chùa, phường tuồng. Thời đó, kỹ thuật thêu cũng khá đơn giản chỉ dùng 5 màu cơ bản: xanh, lục, đỏ, tím, vàng. Loại hình thêu tranh tay thủ công lúc này còn khá thô sơ chủ yếu câu đối, trướng, nghi môn treo ở đình chùa.

Nghề thêu tranh tay đòi hỏi cần tỉ mỉ, cẩn thận từng đường kim, mũi chỉ – Ảnh: Internet

Theo dòng chảy thời gian, làng nghề thêu tranh truyền thống đã phát triển nhanh hơn với kỹ thuật thêu rất tinh tế, khéo léo như: thêu màu nổi, thêu trắng, thêu kim tuyến, thêu cuốn. Hầu hết các sản phẩm đều mang đậm bản sắc văn hóa như: thêu long phụ, uyên ương hồ điệp….được đông đảo vua chúa yêu thích. Không những thế, những bức tranh thêu nghệ thuật còn theo chân những lái buôn sang biên giới các nước láng giềng như: Lào, Thái Lan… như một sứ giả của văn hóa Việt Nam trên đất nước bạn.

Bức tranh thêu tay phong cảnh tại Hồ Gươm do làng nghề thêu tranh Quất Động làm ra – Ảnh: Internet

Ngày nay, nghề thêu tranh tay ở Quất Động vẫn được kế thừa và phát huy những tinh hoa tinh túy của làng nghề thêu thêu tranh tay truyền thống. Hầu hết, tranh thêu tay nơi đây đều được nghệ nhân làng nghề thêu tranh mang hơi thở mới để tạo ra những sản phẩm của làng nghề thêu tranh đa dạng, đáp ứng được nhu cầu lớn của thị trường.

Tranh thêu chân dung ở làng nghề thêu tranh Quất Động – Ảnh: Internet

Với những nhóm hàng truyền thống như: tàn lọng, biển, trướng, câu đối, nghi môn…hay những loại trang phục sân khấu cổ xưa….Thì giờ đây, nghệ nhân làng nghề thêu tay lại con sáng tạo ra nhiều dòng tranh thêu cao cấp, bức thêu truyền thần như: Chân dung Lê Nin trên diễn đàn, Nhà Bác Hồ ở Kim Liên, Chùa Một Cột, chân dung Bác Hồ… thể hiện tài tình trên những đường kim, mũi chỉ điêu luyện. Những đường nét hội họa hiện đại mang dáng dấp thời xưa vẫn để lại cho đời những tác phẩm tinh túy của đất Việt, vừa thuần khiết mà lại hiện đại.

Chất “nghề” toát lên qua bức tranh thêu ren ở Quất Động – Ảnh: Internet

Tranh thêu tay của làng nghề thêu tranh truyền thống Quất Động luôn chứa đựng sự đặc trưng với nét vẽ khác biệt từ đường kim mũi chỉ đều toát lên chất “nghề” mà những làng nghề thêu tranh khác không thể nào có được. Thế nên, trải qua bao nhiêu đời, bao nhiêu thế hệ, dòng tranh thêu tay Quất Động vẫn chiếm trọn trái tim của khách hàng gần xa.

2. Trải nghiệm làng nghề thêu tranh Quất Động

Nguyên liệu thêu tranh cũng rất đơn giản gồm vải, lụa, lanh…và chỉ thêu. Với kỹ thuật thêu tranh tay truyền thống gồm 9 kỹ thuật cơ bản: Nối đầu, lướt vặn, đâm sô, bó bạt, thêu bỏ, thêu bạt, sa hạt (có sa hạt đơn và sa hạt kép); khoắn vảy (cũng có đơn và kép, kỹ thuật này được dùng trong thêu các vảy rồng, vảy cá…) và thêu chăng chặn.

Những sợi chỉ thêu tranh tay óng mượt với nhiều sắc màu đỏ, vàng, hồng, tím….Ảnh: VanChi

Các bước cơ bản thêu tranh Quất Động

Thêu chăng chặn có 2 động tác: chăng (căng sợi chỉ từ điểm A – B) và chặn: thêu chặn sợi chỉ đã căng thành từng điểm để tạo được đường nét đặc biệt. Và hơn nữa, một thợ thêu giỏi thì cần phải hiểu biết về công nghệ thêu tiên tiến, sáng tạo, năng động cũng như thị hiếu của khách hàng.

Để tạo nên bức tranh thêu tuyệt đẹp trải qua nhiều công đoạn – Ảnh: Internet

Để tạo nên một bức tranh thêu đẹp tuyệt vời thì cần phải tiến hành qua nhiều công đoạn: xem mẫu, căng nền, sang kiểu, chọn chỉ màu, rồi mới tiến hành thêu, tỉa. Nhưng vẫn phải nói rằng, công phu nhất là thêu những đường lượn, đường viền, những hình khối, đài hoa giả, mắt phượng….sao cho các sợi chỉ hòa quyện mịn màng với nhau như 1 thể thống nhất. Vì thế, những sản phẩm thêu do làng nghề thêu tranh Quất Động tạo ra luôn được du khách hết lòng khen ngợi.

Công đoạn vẽ mẫu thêu vô cùng khó và đòi hỏi người thợ thêu cũng phải biết vẽ – Ảnh: Internet

Công đoạn vẽ màu lên những bức tranh thêu

Công đoạn vẽ mẫu thêu trên vải cũng khá khó. Thế nên, thợ thêu tranh tay đồng thời cũng phải là thợ vẽ tranh. Vẽ tranh có đẹp thì thêu tranh mới được chuẩn. Thế nên, người nghệ nhân làng nghề thêu tay Quất Động luôn phải tập trung, cẩn thận, nắn nót để làm sao kết hợp hài hoà sâu sắc giữa tâm hồn nghệ nhân thêu với hoạ sỹ sáng tác.

Chỉ bằng cây kim, sợi chỉ, miếng vải, những người thợ thêu tranh tay đã biến những chất liệu đơn giản thành những bức tranh thêu tay với những mảng hoa văn mềm mại, đan xen kỳ lạ, đẹp mắt – Ảnh: Internet

Chỉ sử dụng những tay kim, sợi chỉ màu, hình mẫu những tác phẩm tranh thêu Quất Động hoàn chỉnh hiện lên vô cùng mềm mại, tươi tắn như thật. Nhìn vào những bức tranh thêu tay ta thấy được nét thăng hoa của tâm hồn mà nghệ nhân làng nghề thêu tranh Quất Động gửi gắm vào trong từng tác phẩm.

• Tham khảo thêm: Những thăng trầm của làng thêu Minh Lãng thuộc tỉnh Thái Bình

3. Làng nghề thêu tranh Quất Động hiện nay

Hiện nay, làng nghề thêu tranh tay tại Quất Động đã có những bước đột phá mới. Kỹ thuật tranh thêu 2 mặt là những bước đi đầy sáng tạo. Tranh thêu 2 mặt được thể hiện mới mẻ trên dòng chất liệu voan mỏng và dùng chỉ thêu bằng tơ tằm. Xem bức tranh thêu 2 mặt người xem sẽ có cảm giác thoải mái, dịu nhẹ, thoát khỏi cuộc sống xô bồ thường nhật.

Tranh thêu 2 mặt thể hiện rất sinh động của cuộc sống thiên nhiên do nghệ nhân làng nghề thêu tranh Quất Động làm ra – Ảnh: Internet

Làng nghề thêu tranh tay Quất Động đã nhiều năm nay được phong danh hiệu là làng nghề du lịch truyền thống. Đặc biệt so với những làng nghề truyền thống khác, thì làng thêu tranh Quất Động có gần 100% hộ dân bám đuổi và theo nghề tranh thêu.

Người làng nghề thêu tranh Quất Động vẫn tỉ mỉ thêu tranh mặc dù thu nhập khá ít ỏi – Ảnh: Internet

Hiện tại, làng thêu tranh Quất Động có tời 497 hộ làm nghề thêu tranh, với 1.043 lao động với mức thu nhập 7,5 triệu đồng/người/năm. Mặc dù, thu nhập khá ít ỏi nhưng người dân Quất Động vẫn theo nghề thêu tranh trang trí để giữ nét đẹp văn hóa truyền thống cha ông. Nghề thêu tranh ở Quất Động đã được ví như một “di sản vật thể”. Thế nên người dân Quất Động luôn tự ý thức giữ gìn làng nghề thêu tranh truyền thống của mình.

Tranh thêu tay của làng nghề thêu tranh Quất Động xuất hiện trong và ngoài nước – Ảnh: Internet

Giờ đây, tranh thêu Quất Động đã xuất hiện và có mặt ở khắp mọi nơi trên thế giới như: Liên minh châu Âu, Hồng Kông, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Mỹ… Tuy nhiên, với ngày công từ 20.000 – 30.000 đồng/người/ngày như hiện nay, nếu không được nhà nước quan tâm, và hỗ trợ thì e rằng nghề thêu tranh Quất Động sẽ bị mai một dần. Có những bức tranh thêu phải đầu tư mất vài ba chục, thậm chí hàng trăm ngày công. Công sức bỏ ra quá nhiều mà giá bán chỉ có thể đến mức 500.000 – 1.000.000 đồng.

Tranh phong cảnh thêu bằng tay tại Quất Động – Ảnh: Internet

Với thị trường biến đổi như hiện nay, làng nghề thêu tranh truyền thống Quất Động phát triển không phải dễ dàng. Và để giữ được hơi thở truyền thống thì người dân phải kết hợp nhuần nhuyễn giữa yếu tố truyền thống và hơi thở hiện đại để làm hồi sinh dòng tranh nổi tiếng. Mặc dù thu nhập bèo bọt, nhưng người thợ nơi đây vẫn đều đều từng ngày vẽ  lên những bức tranh thêu tay đẹp mắt, khúc thơ hay để làm sống dậy nghề thêu tranh truyền thống từ bao đời nay.

Trên đây là những thông tin về làng nghề thêu tranh Quất Động nổi tiếng. Đừng quên theo dõi chuyên trang gotrangtri.vn để tìm hiểu các giá trị văn hóa – mỹ nghệ truyền thống hay cập nhật những mẫu thiết kế nội thất nhà đẹp mới nhất nhé!

Xem bài viết cùng chuyên mục:

• Khám phá nét đẹp truyền thống của làng nghề sơn mài Bình Dương
• Múa rối nước Đào Thục – Đặc sắc trong nghệ thuật múa rối dân gian

Nguyễn Chiên – Tổng hợp internet